Στην κωμόπολη Κίτρος το σημαντικότερο έθιμο λαμβάνει χώρα στις 8 Ιανουαρίου και ονομάζεται το «Έθιμο της Μπάμπως» ή «Βρεξούδια» (Μπάμπω λέγεται η γηραιότερη γυναίκα του χωριού, που εκτελούσε κατά το παρελθόν και χρέη μαμής). Την ημέρα αυτή οι γυναίκες γίνονται οι «αρχόντισσες» και αποκτούν τον πλήρη έλεγχο επί των ανδρών. Μερικές φορές τα πράγματα «ξεφεύγουν» και επιτίθενται στους άνδρες που δεν θα τις αφήσουν να γλεντήσουν. Το έθιμο είναι σχετικά «νέο» και τηρείται ανελλιπώς πάνω από 80 χρόνια. Στο Κίτρος το έφεραν κάτοικοι προερχόμενοι από την Ανατολική Ρωμυλία που εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην περιοχή. Και αυτό το έθιμο έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα σύμφωνα με τους λαογράφους και θυμίζει “Θεσμοφόρια” και περισσότερο τα “Αλώα”, που γίνονταν στην Αθήνα την ίδια εποχή. Η γιορτή αυτή είναι αφιερωμένη τόσο στη γυναίκα που γίνεται μητέρα όσο και στη Φύση μιας και η έλευση του νέου χρόνου αποτελεί μια συμβολική γέννηση.

 

Χριστουγεννιάτικα έθιμα Πιερίας

 

Στο χωριό Άγιος Δημήτριος κάθε χρόνο την Πρωτοχρονιά γίνονται τα «Λαγκατζάρια» ίσως το πιο γνωστό χριστουγεννιάτικο έθιμο της Πιερίας που έχει μάλιστα καταβολές από την αρχαιότητα. Τα «Λαγκατζάρια» είναι ένας εξορκισμός των κακών πνευμάτων που γίνεται την πρώτη μέρα του νέου χρόνου. Μια ομάδα από άντρες του χωριού (15-20 άτομα) μεταμορφώνονται σε «δαίμονες» φορώντας προβιές και κουδούνια και πηγαίνουν στα σπίτια όπου τους κερνούν. Το βουκολικό αυτό έθιμο έχει Διονυσιακές βάσεις καθώς οι «δαίμονες» μοιάζουν αρκετά με τους Σάτυρους. Δεν είναι τυχαίο μάλιστα πως τα Λαγκατζάρια είναι μια από τις πολλές παραλλαγές που συναντάμε σε όλη σχεδόν την Ελλάδα με ανάλογους «εξορκισμούς» και με διαφορετικά ονόματα.

 

Στο Λιτόχωρο την ημέρα των Θεοφανίων αναβιώνει ένα σπάνιο βυζαντινό έθιμο, αυτό των Σίχνων και της πορτοκαλιάς. Τα Σίχνα είναι λάβαρα με ψηλούς ιστούς, αργυρούς σταυρούς και πολύχρωμες σημαίες, καθένα από τα οποία αντιστοιχεί στους ναούς και τα εξωκλήσια των δύο ενοριών.

Την παραμονή της γιορτής στα εξωκλήσια του Αγίου Γεωργίου και της Παναγίας "δένουν τους σταυρούς", δηλαδή προετοιμάζουν τα σίχνα για την σιχνοφορία, την πομπή δηλαδή προς τους δύο κεντρικούς ναούς. Ανήμερα των Θεοφανίων οι σιχνοφόροι μεταφέρουν σε πομπή τα σίχνα στους ναούς του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Δημητρίου, ψάλλοντας το "Κύριε ελέησον" σε ένα μακρόσυρτο και ιδιόρρυθμο μέλος.

Σε κάθε ναό της περιοχής υπάρχει μια εικόνα του και εκατέρωθεν δύο πορτοκαλιές, σύμβολο ευχής για πλούσια και παραγωγική χρονιά. Μετά το τέλος της θειας Λειτουργίας συγκεντρώνονται στην κεντρική πλατεία σε μια μεγάλη πομπή οι ιερείς, οι ψάλτες, οι σιχνοφόροι, οι Αρχές και το πλήθος των πιστών και κατεβαίνουν στον Ενιπέα, στο "Λάκκο" κατά τους ντόπιους, όπου ψάλλεται ο Μέγας Αγιασμός και γίνεται η κατάδυση του Τιμίου Σταυρού.
Οι βουτηχτάδες, συνεταιρισμένοι σε συντροφιές πέφτουν στα παγωμένα νερά του Ενιπέα και συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον των παρευρισκομένων που κατακλύζουν το χώρο. Ο τυχερός επισκέπτεται όλα τα σπίτια του χωριού για να ασπαστούν οι κάτοικοι το Σταυρό και να πάρει το σχετικό φιλοδώρημα.

 

Στον Οικισμό της Ρητίνης συναντάμε το έθιμο της "γουρνοφιλιάς". Τη σαρακοστη πριν τα Χριστούγεννα οι κάτοικοι έκαναν όλοι νηστεία και μεταλάμβαναν μέχρι τις 25 Δεκεμβρίου. Αν κάποιος δεν ακλουθούσε το «πρωτόκολλο» του οικισμού χαρακτηριζόταν ως «αντίχριστος». Την προπαραμονή των Χριστουγέννων έκοβαν τα χοιρινά, τα πάστωναν και ετοιμάζονταν για την ημέρα των Χριστουγέννων που θα έκαναν τη "γουρνοφιλιά". Τότε έκαναν κουρκούτες, μπουγάτσες ενώ ετοίμαζαν το κρασί και τη ρακί.

Το βράδυ μέχρι τα ξημερώματα της Παραμονής τα παιδιά έβγαιναν για τα γνωστά σε όλους μας κάλαντα, ενώ οι σπιτονοικοκύρηδες έβαζαν μέσα στο τζάκι ένα μεγάλο κούτσουρο που θα έκαιγε μέχρι την επόμενη μέρα που θα γύριζαν από την Εκκλησία ώστε το σπίτι να ήταν ζεστό.
Την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς οι γυναίκες ετοίμαζαν τη γνωστή βασιλόπιτα με το φλουρί μέσα. Συνήθως, η πίτα ήταν από καλαμπόκι. Για το καλό του χρόνου έβαζαν κάποιον να κάνει το "παιδικό". Στο ένα χέρι του έβαζαν αλάτι και στο άλλο την "τσιμπίδα".

Πήγαινε μπροστά στο τζάκι, στα κάρβουνα και έλεγε:

Φέρνω ( υ ) γεια,

Φέρνω χαρά,

Φέρνω μεγάλη Πασχαλιά,

Φέρνω κότες και πουλιά,

Φέρνω κατσίκια και αρνιά,

Φέρνω νύφες και γαμπρούς

 

Να σημειωθεί ότι οι κάτοικοι δεν πλενόντουσαν τον νέο χρόνο μέχρι να έρθει η 5 Ιανουαρίου μιας και πίστευαν πως το νερό που δεν είχε αγιαστεί μπορούσε να τους βλάψει και να αρρωστήσουν. Την ημέρα των Θεοφανίων πλένονταν όλοι, πήγαιναν στην Εκκλησία και έπαιρναν το "Μέγα άγιασμα". Αν ο αγιασμός γινόταν μέσα στην εκκλησία, πετούσαν περιστέρια. Τις περισσότερες όμως φορές ο αγιασμός των νερών γινόταν στο ποτάμι ή στη δεξαμενή απ1 όπου έπαιρνε νερό όλο το χωριό.

 

Στην Κατερίνη μόλις το 2011 ο Σύλλογος Θρακών Κατερίνης αναβίωσε το έθιμο της "τσιγαρίδας" την δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων. Η τσιγαρίδα είναι το λίπος του γουρουνιού μαζί με λίγο κομμάτι χοιρινού κρέατος το οποίο βράζει σε μεγάλα καζάνια μέχρι να τσιγαριστεί. Σύμφωνα με το έθιμο μαζεύονται οι κάτοικοι και μαγειρεύουν αυτό το περίεργο έδεσμα σε ένα γλέντι με άφθονο κρασί και τσίπουρο ενώ υπάρχει μουσική συνοδεία.