Αρχαίο Δίον: Στους πρόποδες του Ολύμπου και μόλις 5 χλμ. από τις πιερικές ακτές βρίσκεται το αρχαίο Δίον, η ιερή πόλη των Μακεδόνων σε μια περιοχή κατάφυτη, που κατακλύζεται από νερά. Από τα ανασκαφικά ευρήματα προκύπτει ότι το Δίον καλύπτει μια χωρίς διακοπή ζωή 1000 χρόνων, από τον 5ο αι. π.Χ. μέχρι τον 5ο αι. μ.Χ., όταν καταστρεπτικοί σεισμοί, πλημμύρες και άλλες θεομηνίες σημαίνουν το τέλος της πόλης. Οι κάτοικοί της την εγκαταλείπουν φοβισμένοι και ανεβαίνουν στα χαμηλά υψώματα του Ολύμπου ζητώντας ασφάλεια.
Εδώ ο βασιλιάς Αρχέλαος στα τέλη του 5ου αι. π.Χ. οργάνωσε αθλητικούς και σκηνικούς αγώνες, ενώ ο Φίλιππος γιόρτασε στο Δίον ένδοξες νίκες και ο Αλέξανδρος, ξεκινώντας για τη μεγάλη εκστρατεία, θυσίασε στον Ολύμπιο Δία. Στο ιερό του Διός Ολυμπίου στήθηκε το περίφημο χάλκινο σύνταγμα του Λυσίππου που παρίστανε τους 25 ιππείς που έπεσαν στη μάχη του Γρανικού.
Στα νότια της πόλης του Δίου, έξω από τα όριά της και δυτικά του ιερού της Δήμητρας βρίσκεται το αρχαίο θέατρο. Κατασκευάστηκε κατά την Ελληνιστική εποχή, πιθανότατα στα χρόνια του Φιλίππου Ε’ (221-179π.Χ.). Το θέατρο είναι χτισμένο στην πλαγιά χαμηλού φυσικού λόφου. Ανασκαφικές παρατηρήσεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το θέατρο μάλλον εγκαταλείφθηκε μετά το 168 π.Χ., λειτούργησε υποτυπωδώς μέχρι τα πρώιμα αυτοκρατορικά χρόνια και μάλλον αχρηστεύθηκε πλήρως με την ανέγερση ρωμαϊκών θεάτρων στο χώρο.
Στις αρχές του 19ου αι. τα ερείπια του Δίου είχαν χαθεί μέσα στην πυκνή βλάστηση και τα νερά. Ο Ουίλιαμ Μάρτιν Ληκ, Άγγλος συνταγματάρχης και περιηγητής, σταμάτησε στο Δίον την 21η Δεκεμβρίου του 1806 και ήταν ο πρώτος που ταύτισε την περιοχή με την θέση του αρχαίου Δίου και την έκανε γνωστή. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές άρχισαν το 1928 και συνεχίστηκαν υπό την εποπτεία του καθηγητή Δημητρίου Παντερμαλή, το 1973. Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως το Ιερό της Ίσιδας και άλλων θεών της Αιγύπτου, τον μικρό ναό της Υπολυμπιδίας Αφροδίτης, το αρχαιότατο Ιερό της Δήμητρας, ελληνιστικό θέατρο της εποχής του Φιλίππου του Ε΄, ρωμαϊκό θέατρο του 2ου αιώνα, στάδιο, την έπαυλη του θεού Διονύσου με τα υπέροχα ψηφιδωτά, νεκροταφείο, καταστήματα, λίθινες στήλες (στο τέμενος του Δία), ωδείο, τείχη, μουσικά όργανα (όπως η ύδραυλις, ένα πνευστό μουσικό όργανο) και λουτρά.
Από το 1983, στο Δίον λειτουργεί αρχαιολογικό μουσείο στο οποίο εκτίθενται όλα τα αρχαιολογικά ευρήματα του νομού Πιερίας.
Αρχαία Λείβηθρα: Είναι η περιοχή ανάμεσα στην Λεπτοκαρυά και την Σκοτίνα που εκτέινεται σε πάνω από 15 στρέμματα. Σε αυτό τον χώρο πιθανολογείται πως βρισκόταν ο τάφος του Ορφέα, ο οποίος ήταν άβατο για τις γυναίκες. Σύμφωνα με το μύθο ο Ορφέας διοικούσε σε μια περιοχή με όρια που ξεκινούσε από την Κοιλάδα των Τεμπών και έφτανε μέχρι τη Βουλγαρία και τα σημερινά Σκόπια.
Εδώ πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες Διονυσιακές Εορτές. Σύμφωνα με τον Παυσανία, η πόλη καταστράφηκε όταν πλημμύρησε ο χείμαρρος Συς.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η Ακρόπολη του οχυρωματικού περιβόλου που φαίνεται ότι εγκαταλείφθηκε στα ελληνιστικά χρόνια. Εξωτερικά λιθόστρωτα, τμήματα τοίχων από αργολιθοδομή, νομίσματα και ειδώλια είναι τα βασικά ευρήματα των ανασκαφών που βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο. Το αρχαίο νεκροταφείο χρονολογείται από τα προϊστορικά χρόνια έως και τα ελληνιστικά.
Ο αρχαιολογικός χώρος ανακαλύφθηκε το 1954.
Αρχαία Πύδνα: Στη δυτική ακτή του Θερμαϊκού, 1 χλμ. νότια του Μακρύγιαλου, διατηρούνται τα ερείπια του κάστρου και της βυζαντινής επισκοπής Κίτρους. Αποτελούν τα μόνα υπολείμματα της βυζαντινής Πύδνας, που τον 6°-7° αι. ονομάσθηκε Κίτρος και υπήρξε μέχρι τον 14° αι. η σημαντικότερη πόλη της μεσαιωνικής Πιερίας. Μέσα στο κάστρο εντοπίστηκαν τμήματα δύο παλαιοχριστιανικών βασιλικών του 4ου και 6ου αι. Στη θέση της τελευταίας που πυρπολήθηκε, ιδρύθηκε στο τέλος του 10ου αι. μια μεγαλόπρεπη βασιλική μεταβατικού τύπου με τρούλο και περίστωο, διαστάσεων 23,20X16,60μ., που ήταν κοσμημένη με ψηφιδωτά, τοιχογραφίες και αξιόλογα γλυπτά και υπήρξε ο επισκοπικός ναός του Κίτρους.
Στην Πύδνα δολοφονήθηκε η Ολυμπιάδα, μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, με εντολή του Κάσσανδρου. Ο τάφος της πιθανολογείται πως βρίσκεται στον Μακρύγιαλο.
Το Κίτρος εξελίχθηκε σε κέντρο παραγωγής κεραμικής και σε δραστήριο εμπορικό λιμάνι κατά τον 11ο και 12ο αιώνα. Η άφιξη των Φράγκων το 1204, πυρπόλησαν τον οικισμό ύστερα από πολιορκία.
Η πόλη φαίνεται ότι ερημώθηκε στα τέλη του 14ου αιώνα, κατά τις συγκρούσεις ανάμεσα στους διεκδικητές του θρόνου της Κωνσταντινούπολης, Ιωάννη Καντακουζηνό και Ιωάννη Παλαιολόγο.
Εγκαταλείφθηκε λόγω των πειρατικών επιδρομών στο τέλος του 15ου αι., οπότε οι κάτοικοι του μετοίκισαν στον σημερινό οικισμό του Κίτρους.
Κάστρο Πλαταμώνα: Κάστρο-πόλη της μεσοβυζαντινής περιόδου (10ος μΧ αι.), που βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τη σημερινή κωμόπολη του Πλαταμώνα. Είναι το καλύτερα διατηρημένο κάστρο της βόρειας-κεντρικής Ελλάδας.
Ανασκαφή του 1995 εντόπισε ίχνη ελληνιστικού τείχους (4ος αιώνας) που επιβεβαιώνουν τις απόψεις ότι στη θέση αυτή υπήρχε η αρχαία πόλη Ηράκλειο, "πρώτη πόλις Μακεδονίας..." μετά τα Τέμπη σύμφωνα με πηγή του 360 πΧ. Το βυζαντινό τείχος συντηρήθηκε από τους Φράγκους και τους Βυζαντινούς τον 14ο αιώνα. Μετέπειτα καταλαμβάνεται από τους Τούρκους και από τους Ενετούς, αλλά συνεχίζεται να κατοικείται από Χριστιανούς. Το ότι το κάστρο δεν καταστράφηκε από τους Τούρκους φαίνεται να οφείλεται στη στρατηγική σημασία του, δεδομένου ότι χρησίμευε ως βάση των επιχειρήσεών τους εναντίον των ανταρτών του γειτονικού Ολύμπου.
Το 1941 βομβαρδίζεται από γερμανικά στρατεύματα.
Οι ανασκαφές ξεκίνησαν πάλι το 1973, αλλά η συστηματική έρευνα άρχισε το 1989.
Παλαιότερα, στον χώρο του κάστρου υπήρχαν 5 εκκλησίες. Σήμερα υπάρχει μόνο αυτή της Αγίας Παρασκευής, η οποία είχε μετατραπεί σε τζαμί κατά την Τουρκοκρατία.
