Η Παναγία της Βλαχέρνας είναι ένας επιβλητικός βυζαντινός ναός που χτίστηκε στο τέλος του 11ου αι. Βρίσκεται στο χωριό Βλαχέρνα, έξω απ' την Άρτα, και πήρε το όνομα απ' την ξακουστή Παναγία των Βλαχερνών της Κωνσταντινούπολης. ‘Όταν κατασκευάστηκε, λειτούργησε ως καθολικό μοναστηριού και αργότερα, ως ταφικός ναός της οικογένειας των Κομνηνών-Δουκάδων, ηγεμόνων του Δεσποτάτου της Ηπείρου.
Αρχικά ήταν τρίκλιτη ξυλοστεγής βασιλική με τριμερές ιερό και ημικυκλική αψίδα που εξείχε από τον ανατολικό τοίχο. Ο ναός ανοικοδομήθηκε στις αρχές του 13ου αι., από τον Μιχαήλ Β’, στον τύπο της τρίκλιτης θολωτής βασιλικής και λίγο αργότερα, στα μέσα του αιώνα, προστέθηκε ένας τρούλος σε κάθε κλίτος. Στα τέλη του 13ου αι. προστέθηκε νάρθηκας και κάποιες άλλες προσθήκες που δεν σώζονται σήμερα. Το κωδωνοστάσιο που είναι ενσωματωμένο στη δυτική πλευρά, είναι πολύ νεότερη προσθήκη (19ος αι.).
Στο εσωτερικό του ναού υπάρχουν δύο κιβωτιόσχημοι τάφοι. Οι επιγραφές τους μαρτυρούν πως ο ένας τάφος ανήκει στους δύο γιούς του δεσπότη Μιχαήλ Β’ και της Θεοδώρας και ο άλλος στον ίδιο τον Μιχαήλ Β’ Δούκα Κομνηνό.
Παρόλο που οι ανθρώπινες επεμβάσεις έχουν αφήσει τα σημάδια τους στο εσωτερικό του ναού, σώζονται πολλά από τον αρχικό διάκοσμο του ναού. Απ' το παλιό μαρμάρινο δάπεδο σώθηκαν ακέραια μερικά ορθογώνια ή τετράγωνα πλαίσια γεμισμένα με μικρά ποικιλόχρωμα φυτευτά μάρμαρα. Το εντυπωσιακότερο απ' αυτά είναι το ψηφιδωτό ομφάλιο στο μεσαίο κλίτος. Το ξύλινο τέμπλο έχει αντικαταστήσει το παλιό μαρμάρινο, το οποίο καταστράφηκε επί Τουρκοκρατίας. Εργασίες αποκάλυψης και συντήρησης των τοιχογραφιών του ναού, έφεραν στο φως εξαιρετικό διάκοσμο. Ξεχωρίζει η μοναδική, για το θέμα της, παράσταση της λιτάνευσης της εικόνας της Παναγίας της Οδηγήτριας στην Κωνσταντινούπολη, όπως γράφει σχετική επιγραφή. Πλήθος πιστών παρακολουθεί την περιφορά της θαυματουργής εικόνας σε μια πλατεία, στις παρυφές της οποίας διάφοροι μικροπωλητές πουλούν τα εμπορεύματά τους, ενώ στο αριστερό άκρο της γυναικείες μορφές- προφανώς του βασιλικού περιβάλλοντος -παρακολουθούν τη λιτανεία απ' τον κιονοστήρικτο εξώστη κάποιου κτιρίου.
Απ' το παλιό μοναστήρι μόνο ο ναός σώζεται ακέραιος, ενώ τα γύρω εγκαταλειμμένα κελιά, ο περιβολότοιχος και ο πυλώνας είναι κτίσματα του περασμένου αιώνα (συγκεκριμένα ο ωραίος τοξωτός πυλώνας κτίστηκε το 1833). Μέχρι το 1814 ο ναός τιμόταν στη μνήμη της Κοίμησης της Θεοτόκου, από τότε όμως τιμάται στη μνήμη της κατάθεσης της Τίμιας Ζώνης της Παρθένου και πανηγυρίζει στις 2 Ιουλίου. Σήμερα λειτουργεί ως ενοριακός ναός του χωριού, στο οποίο έδωσε και την επωνυμία του.
